Ponadto osoby parające się złotnictwem niejednokrotnie mogą spotkać się z sytuacją, gdy to przedstawi się im do identyfikacji oraz wyceny monety wykonane z cennych kruszców.
Numizmatyka jest nauką badającą pod względem historycznym, estetycznym oraz technicznym monety, banknoty oraz inne znaki pieniężne. Od niedawna coraz częściej do numizmatyki zaliczana jest również polityka monetarna, zwłaszcza działania z zakresu zwalczanie przestępczości monetarnej, polityki emisyjnej oraz obiegu pieniądza. Początki numizmatyki sięgają XIV wieku, a jej rozwój przypadł na okres renesansu.
Do zasadniczych zadań numizmatyki zlicza się;
- kolekcjonowanie i klasyfikowanie monet,
- datowanie monet, analiza znaków menniczych, połączona analiza ikonograficzna, metrologiczna i epigraficzna,
- ustalanie kręgu użytkowników danych monet,
- określanie dodatkowych funkcji monet,
- wyjaśnianie i interpretacja faktów oraz procesów dziejowych.
Chronologicznie numizmatyka dzieli się na;
- grecką,
- celtycką,
- rzymską,
- bizantyjską,
- daleko wschodnią z obszarów np. Indii, Chin, Japonii,
- średniowieczną obejmującą także arabską i perską,
- nowożytną.
Pod pojęciem monety rozumie się metalowy krążek wykonany według przepisów prawa, mający określoną wagę, rodzaj metalu, próbę oraz znak emitenta, gwarantującego umowną wartość. Moneta traktowana, jako pełnoprawny pieniądz ma nieograniczoną moc zwalniania od zobowiązań, może być także pieniądzem zdawkowym tj. bilonem o ograniczonej mocy prawnej do zwalniania od zobowiązań. Bilon zazwyczaj wykonywany jest z brązu, miedzi, niklu, aluminium, srebra najczęściej niskopróbnego, a wartość kruszcu w nim zawarta jest niższa od kwoty, na jaką opiewa.
Pełnoprawny pieniądz obiegowy powinien być pełnowartościowy, tj. mieć pełną ustawową zawartość kruszcu szlachetnego, którym zazwyczaj jest złoto, srebro. Przez krótki czas w pierwszej połowie XIX wieku w Rosji była nim także platyna.
Przy wykonywaniu monet złotych powszechnie używaną jednostką ciężaru do 1857 roku była tzw. grzywna kolońska równa 233,8123 grama, zastąpiona po tym roku funtem austriackim ważącym 500 gram.
Zasadniczymi elementami składowymi monety są;
- Awers tj. strona zawierająca informacje o emitencie, które nadają jej prawną sankcję pieniądza, a więc w kolejności umieszczone na nim jest; portret panującego lub imię panującego, albo herb państwa bądź nazwa państwa czy też początek legendy.
- Rewers strona odwrotna zawiera treści uzupełniające takie jak np. nominał.
- Otok nazywany także obrzeżem, jest to wąski pas na powierzchni awersu i rewersu położony tuż przy rancie, biegnący wzdłuż krawędzi monety zabezpieczający ją przed nadmiernym wycieraniem.
- Rant, nazywany czasami; brzeg, kant, skraj, krawędź, to część boczna łącząca powierzchnię boku i płaszczyznę monety, często posiada rozmaite zdobienia takie jak ząbkowanie, różne wzory czy też napisy.
- Egzerga to dolna część monety, oddzielona poziomą linią, zwaną cięciwą lub odciekiem, zawierająca najczęściej oznaczenia mennicze takie jak symbol mennicy, znak emisyjny czy cyfra własna, bądź data wybicia danego numizmatu. Czasami bywa niewypełniona, występuje rzadko.
Monety poza kształtem okrągłym mogą posiadać formę kwadratową, prostokątną (tzw. klipy), wielokątną, zdarzają się również z dziurą pośrodku.
Współcześnie poza monetami obiegowymi dość popularne jest emitowanie przez banki centralne oraz przez prywatnych emitentów, monet kolekcjonerskich, bitych w niskich nakładach i sprzedawanych w cenach nieodpowiadających ich wartości nominalnej. Innym rodzajem monet są tzw. monety bulionowe, nazywane też lokacyjnymi lub inwestycyjnymi, bite na cele inwestycyjne, czyli lokatę kapitału, wykonane z metali szlachetnych głównie ze złota, srebra i platyny. Nie posiadają one zadeklarowanej wartości nominalnej, a zamiast nominału podana jest zawartość kruszcu. Ich nakład zazwyczaj nie jest ograniczony i zależy od zapotrzebowania rynkowego.
